Bevat Video: Video
Ankeiler: Vermoedelijk zijn tussen de 40.000 en 60.000 Gelderlanders hoogbegaafd, weet hoogbegaafdencoach Rianne van de Ven uit Wageningen.

- Vermoedelijk zijn tussen de 40.000 en 60.000 Gelderlanders hoogbegaafd, weet hoogbegaafdencoach Rianne van de Ven uit Wageningen. De meesten van hen zouden ergens in hun leven wel in meer of mindere mate vastlopen. Tot 20.000 Gelderse hoogbegaafden blijven zelfs aan de onderkant van de maatschappij bungelen en kunnen niet meekomen, stelt Van de Ven. Dat begint in veel gevallen al in het onderwijs.

Eerder bracht Omroep Gelderland het verhaal van de zesjarige Duane die vanwege zijn bovenmatige intelligentie vastloopt en binnenkort al naar zijn vierde school toe moet. Zijn verhaal en de honderden Gelderse kinderen voor wie op dit moment hetzelfde zou gelden, leidde tot politieke ophef. De verhalen van Rik, Mona, Kim en Claudia laten zien hoe lang en heftig negatieve onderwijservaringen effect hebben op hun levens. Bepaald geen uitzonderingen, weet Van de Ven.

Zie ook: Steeds meer 'noodsignalen' van Arnhemse ouders met hoogbegaafd kind

Bekijk hier de video. De tekst gaat daaronder verder

Twee tot drie procent van de bevolking is hoogbegaafd, weet Van de Ven op basis van de standaard normale verdeling van intelligentie. Dat die groep in ongeveer drie gelijke delen valt op de splitsen tussen hoogbegaafden die goed, matig en slecht presteren, blijkt onder meer uit de 'educated guess' die verschillende specialisten daarover aan het ministerie presenteerden.

'Geen geld voor onderzoek'

"Die cijfers zijn op basis van onze eigen ervaringen en de groepen die wij zagen", legt Noks Nauta uit, die dat rapport destijds mede schreef en presenteerde. Nauta is onder meer ere-bestuurslid en wetenschappelijk medewerker van het Instituut Hoogbegaafdheid Volwassenen. Zij en haar collega's waren de eersten die met deze concrete cijfers kwamen en Nauta ziet dat die sindsdien wel door anderen worden onderschreven. "Maar echt wetenschappelijk onderzoek ontbreekt. Daar wordt geen geld voor vrijgemaakt: wij hebben nog nooit een euro gezien. Dat is jammer, want zo kom je niet verder."

Hoogbegaafdheid is volgens Van de Ven dus allerminst een garantie voor succes. Allereerst heeft het ontbreken van diploma's voor het deel van hen dat vastloopt in het onderwijs langdurig effect op de arbeidsmarkt, ziet ze. "Dat kan leiden tot functies ver beneden hun niveau, onderpresteren, ziekte, psychische klachten of een bore-out omdat zij niet worden uitgedaagd." Er is 'best veel leed' in die wereld, weet de hoogbegaafdencoach.

'Dat blokkeert, gaat niet goed'

Aandacht voor hoogbegaafden is er heel lang niet geweest, constateert Van de Ven. "Die zitten dan in het onderwijs, kunnen sneller leren en hebben dingen sneller door. Ze interesseren zich voor onderwerpen waar leeftijdgenoten geen interesse in hebben. Vervolgens worden ze in een systeem gedwongen met klasgenoten waar ze een enorme ontwikkelingsvoorsprong op hebben. Dat blokkeert en gaat niet goed."

Voor sommigen leidt dat tot depressieve klachten en anderen worden rebels, vertelt Van de Ven.

Ik durf zelfs te stellen dat onder de daklozen in onze maatschappij zich een aantal zeer intelligente mensen bevinden

Ongeveer een derde van de hoogbegaafden blijft volgens haar aan de sociale onderkant van de maatschappij bungelen. "Heel triest. Want er zit in hen heel veel potentie." Ook zijn er die het 'ondanks het schoolsysteem' nog heel ver schoppen en tot mooie prestaties weten te komen. "En een grote groep die zich handhaaft, maar zeker niet floreert. Die hebben bijvoorbeeld wel werk, maar komen nooit op het niveau waar ze wel de mentale capaciteiten voor hebben."

"Ik durf zelfs te stellen dat onder de daklozen in onze maatschappij zich een aantal zeer intelligente mensen bevinden", betoogt Van de Ven.

Hoewel er her en der wel trajecten zijn om deze mensen weer op weg te helpen, ontbreekt het volgens haar aan overkoepelende programma's of subsidies. "Het initiatief komt dus bijna altijd vanuit het individu."

'Onvoldoende kennis'

Een probleem is ook dat hoogbegaafdheid alleen geen diagnose is, weet Van de Ven. "Daar is dus geen financiering voor vanuit de verzekering. Maar wel als die gepaard gaat met andere klachten." Het systeem dwingt volgens haar daarom 'helaas' af dat er soms een 'dubbele diagnose' nodig is om daarvoor in aanmerking te komen. De kennis is bovendien nog onvoldoende wat ook gewoon leidt tot verkeerde diagnoses, ervaart de Wageningse.

"Die is groeiende, maar we zijn er nog niet. Voor het onderwijs is het op de pabo al niet een heel groot onderwerp. Hetzelfde zien we voor huisartsen, psychologen en psychotherapeuten. Het thema hoogbegaafdheid wordt daar misschien in twee regels in een boek genoemd: dat er ook nog mensen zijn met een hoog IQ. Maar wat dat precies betekent, wordt hen in de opleiding niet geleerd."

Natuurlijk vraagt niet elke hoogbegaafde om dat soort hulp, ziet ook Van de Ven. "Dat je die gaven hebt, geeft ook geen verplichting om er iets mee te doen. Maar daar waar er behoefte aan is, zou het prachtig zijn als die er is."

'We laten innovatieve krachten liggen'

Want in deze groep zitten zoveel innovatieve krachten die we nu laten liggen, meent de hoogbegaafdencoach. "Dat is niet alleen ontzettend jammer voor de mensen zelf, maar zeker ook voor de maatschappij. Hoogbegaafden kunnen oplossingen bedenken voor problemen die door anderen nog niet eens als probleem erkend worden. We zitten met grote vraagstukken in de wereld en het zou zomaar kunnen dat hoogbegaafden die wel op hun niveau presteren, kunnen bijdragen aan oplossingen daarvoor."

Het onderwijs moet volgens Van de Ven meer naar de individuele behoeftes kijken en daarbij niet alleen maar aandacht hebben voor de intellectuele uitdagingen. "Hoogbegaafdheid heeft namelijk ook andere kenmerken dan alleen maar een hoog IQ. Zoals: zeer zelfstandig en onafhankelijk, heel sensitief, gedreven en creatief. Ook in de manier waarop hoogbegaafden het leven beleven, zie je een intensiteit waardoor ervaringen hen veel dieper raken."

Had mij vroeger maar geleerd dat ik wel anders ben, maar niet gek

Op sommige scholen wordt al wel gewerkt aan specifieke begeleiding voor hoogbegaafden, ziet Van de Ven. "Dan nog zien we op de arbeidsmarkt dat zij met collega's een afstand ervaren die niet altijd makkelijk te overbruggen is." Wel is zij overtuigd dat als iemand opgroeit met de kennis en wetenschap over zijn eigen hoogbegaafdheid, er een persoon met meer zelfvertrouwen uitkomt.

'Eenzaamheid, depressie en psychisch lijden'

"Maar zelfs bij de uiterst succesvolle hoogbegaafden, zien we een beeld van eenzaamheid, depressie en psychisch lijden." Het onderwijs kan nog veel verbeteren, maar zal niet alle klachten kunnen voorkomen, stelt Van de Ven.

Van de meeste hoogbegaafden die zij in haar praktijk tegenkomt, krijgt ze te horen: "Had mij vroeger maar geleerd dat ik wel anders ben, maar niet gek. Dat ik weliswaar afwijk van het gemiddelde, maar nog steeds oké ben en deug."