Monument voor Arnhemse evacuatie: 'Dat verhaal moet worden verteld'

ARNHEM - In Arnhem is donderdag een monument onthuld dat herinnert aan de evacuatie van de inwoners van de stad tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het moet een plek worden om te bezinnen en de verhalen van vroeger te vertellen. En die was 'hoog nodig', stelt Bob Bakkenes, die de evacuatie als jongetje van 12 jaar meemaakte.

"Heel bijzonder", vindt Bakkenes de onthulling van het monument in het parkje tussen het Velperplein en de Apeldoornsestraat. Het toont in gestapelde letters het woord 'vlucht'. "Ik hoop dat het monument hufterproof is, want ik ken Arnhemmers. Ik zou het jammer vinden als er vernielingen worden verricht."

De evacuatieplaquette aan overkant van de weg, 'daar loop je aan voorbij en dat zie je niet', meent Bakkenes. "Dit valt op en trekt de aandacht. Daar ga je naar kijken." Voor hem is het een emotionele dag: "Dan komen er toch weer herinneringen en beelden terug."

Bakkenes vindt het goed dat er andere evacuees aanwezig zijn, die hij ook nog kent van vroeger. "Die spoeling wordt zo langzamerhand wel erg dun. Er zijn er nog maar weinig over." Toch leuk om die mensen weer te zien en oude herinneringen op te halen, ervaart hij.

'Het hongergebied in'

Bakkenes wijst naar de Apeldoornseweg die hij tijdens de evacuatie met zijn ouders opliep. "Een lange tijd tegemoet. Je denkt dat je voor even gaat, maar het was een lange periode. Het hongergebied in", herinnert hij. "Mijn vader heeft het daar erg slecht gehad. Achteraf mogen we blij zijn dat we het hebben overleeft en terug konden naar Arnhem", vertelt hij met emotie in zijn stem.

Het zijn precies dat soort verhalen waarvan burgemeester Ahmed Marcouch hoopt dat die niet verloren gaan, zodat de jongere generaties ervan kunnen leren. "We willen daarmee ook de verbinding maken met hedendaagse evacuaties. Denk aan de Oekraïners, Syriërs of Afghanen die daar door de oorlog toe gedwongen worden."

'Betekenis geven in het heden'

Juist die evacuatie was een enorm impactvolle gebeurtenis op de Arnhemse inwoners, realiseert Marcouch. "Zo'n 100.000 mensen die gedwongen zijn geëvacueerd en in andere gemeenten werden opgevangen als vluchtelingen. Dat verhaal moet worden verteld."

Met dit monument wordt die 'grote gebeurtenis' zichtbaar gemaakt, meent de burgemeester. We kunnen er volgens hem van leren hoeveel kwaad mensen elkaar aan kunnen doen, maar ook hoe je solidair kunt zijn. "Dat kun je betekenis geven in het heden. Omdat dat verleden bepalend is geweest voor hoe wij nu samenleven."

Ontwerper Ruud-Jan Kokke is blij dat hij met zijn monument iets heeft kunnen verwoorden van het gevoel dat de evacuees hebben meegemaakt. "Dat je de deur achter je op slot doet en niet weet of je huis er nog staat als je terugkomt. Niet wetende waar je naartoe gaat, al is er geen ontkomen aan. Dat heb ik geprobeerd weer te geven."

'Eén doel: weg, weg, weg'

We kennen allemaal de beelden van de trucks, karren en fietsen volgestapeld met huisraad, vervolgt Kokke. "Nog een naaimachine of oma er bovenop. Met maar één doel: weg, weg, weg." Dat beeld is volgens de kunstenaar herkenbaar in de chaotische stapeling van de letters.

Kokke hoopt dat deze plek herinnert aan hoe blij we moeten zijn dat we in vrijheid leven. "Dat we een stuk aardiger en vriendelijker tegen elkaar kunnen zijn, zonder te polariseren en ruzie te maken. Zonder een oorlog uit te lokken."

Het monument staat er vanwege een voorstel dat de gemeenteraad een kleine twee jaar geleden aannam, op initiatief van GroenLinks. "Heel blij dat het nu eindelijk zo ver is", reageert raadslid Cyriel Prinsen. Arnhem veranderde in die tijd volgens hem in een soort spookstad. "Een belangrijk moment in de geschiedenis. Nu hebben we een plek om daar heel goed bij stil te kunnen staan, voor iedereen die daar behoefte aan heeft."